Αρχικά, αντιμετωπιζόταν ως «μυστήριο». Στην περιοχή της Βαλτικής, το διήμερο της 24ης-25ης Μαρτίου, 1614 αεροπλάνα, τα περισσότερα εκ των οποίων πολιτικά, ανέφεραν παρεμβολές στο σήμα του GPS τους. Από το 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, αυτό ήταν ένα φαινόμενο που δεν ήταν ασυνήθιστο. Το φαινόμενο όμως εντάθηκε σε τέτοιο βαθμό το τελευταίο διάστημα, που οι πιλότοι οι οποίοι πέταγαν στην περιοχή, έκλειναν εκ των προτέρων το GPS τους.
Όπως αναφέρει το prothothema.gr, Γι’ αυτές τις παρεμβολές που εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη, «ενοχοποιείται» ένα σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου –jammers- που διατηρεί η Ρωσία στην περιοχή του Καλίνιγκραντ, όπου υπάρχει μια από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες ναυτικές βάσεις της χώρας.
Χρησιμοποιώντας δημόσια αρχεία καταγραφής πτήσεων, οι ερευνητές του GPSJAM.org και της βρετανικής εφημερίδας The Sun διαπίστωσαν ότι 46.000 αεροσκάφη ανέφεραν προβλήματα δορυφορικής πλοήγησης ενώ βρίσκονταν στην περιοχή της Βαλτικής μεταξύ Αυγούστου 2023 και Μαρτίου 2024. Προβλήματα αναφέρθηκαν και στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, αλλά και στη Μέση Ανατολή. Οι αρχές μιας σειράς χωρών είναι βέβαιες ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί συστήματα για να κάνει jamming και spoofing στα συστήματα γεωεντοπισμού των αεροσκαφών.
Αυτό, εκτός από το ότι δημιουργεί μια ατμόσφαιρα φόβου για τα πληρώματα της πολιτικής αεροπορίας που το βιώνουν, προκαλεί και… μπέρδεμα, καθώς το GPS δείχνει λανθασμένες συντεταγμένες. Με λίγα λόγια, τα πληρώματα μπορεί να νομίσουν ότι βρίσκονται αλλού από την πραγματική τους τοποθεσία. Μπορεί να βλέπουν ότι πετούν σε άλλο σημείο, σε διαφορετικό ύψος και με διαφορετική ταχύτητα από τα πραγματικά τους στοιχεία. Και αυτό, μπορεί να κρύβει και άλλους κινδύνους: Όπως για παράδειγμα να μπει ένα πολιτικό αεροσκάφος στον εναέριο χώρο της Ρωσίας…
Στο στόχαστρο φαίνεται ότι μπήκαν περισσότερο πτήσεις που μετέφεραν Βρετανούς τουρίστες από και προς τους τόπους των διακοπών τους. Εν συνόλω, επηρεάστηκαν τουλάχιστον 2.309 της Ryanair, 1.368 της Wizz Air, 82 της British Airways, επτά της Jet2, 4 της easyJet και 7 της Tui. Και αυτό, δεν έγινε τυχαία. Η OPS Group, μια ένωση πιλότων και ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας, ανέφερε ότι «τα αεροσκάφη στοχοποιούνται με ψεύτικα σήματα GPS, οδηγώντας τα γρήγορα σε πλήρη απώλεια της ικανότητας πλοήγησης» στην περιοχή.
Η OPS Group αναφέρει ότι «δεν πρόκειται για παραδοσιακή παρεμβολή GPS. Αυτές οι πρόσφατες αναφορές είναι GPS spoofing- και ακόμη και τότε, δεν είναι κάτι που έχουμε ξαναδεί».
Τι είναι όμως το jamming και τι το spoofing; Όλα τα σύγχρονα αεροπλάνα φέρουν εξοπλισμό που στέλνει και λαμβάνει συνεχώς σήματα από παγκόσμια δορυφορικά συστήματα πλοήγησης (GNSS), όπως το παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού θέσης (GPS) των ΗΠΑ και το ευρωπαϊκό Galileo. Οι πληροφορίες αυτές δείχνουν την ακριβή θέση του αεροσκάφους και βοηθούν τον πιλότο να πλοηγηθεί κατά τη διάρκεια μιας πτήσης.
Το jamming στο GPS είναι όταν κάποιος προσπαθεί σκόπιμα να υπερφορτώσει τον εξοπλισμό σήματος ενός αεροσκάφους με συνεχείς παρεμβολές ώστε να μην μπορεί πλέον να στείλει ή να λάβει πληροφορίες από το GNSS. Αυτό σημαίνει ότι το σύστημα εντοπισμού θέσης του αεροπλάνου θα σταματήσει να λειτουργεί και ούτε ο πιλότος ούτε οι ανιχνευτές πτήσης – οι οποίοι μπορεί να χρησιμοποιούνται από ένα κοντινό αεροσκάφος ή τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας – θα γνωρίζουν πού βρίσκεται το αεροπλάνο, αυξάνοντας την πιθανότητα ατυχημάτων.
To jamming είναι διαφορετικό από το spoofing στο GPS, όπου κάποιος χρησιμοποιεί σήματα για να ξεγελάσει τον εξοπλισμό του αεροπλάνου και να νομίζει ότι βρίσκεται κάπου αλλού.
H υποναύαρχος Ewa Skoog Haslum είναι η αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού της Σουηδίας. Είναι η πρώτη γυναίκα αρχηγός του ΠΝ της Σουηδίας και είναι αυτή η οποία παραινεί με ένταση –βρισκόμενη μάλιστα στην Ουάσινγκτον, στα πλαίσια διεθνούς συνεδρίου- το ΝΑΤΟ να «κάνει κάτι» για την υπόθεση των παρεμβολών. «Το πολύμηνο ρωσικό spoofing των GPS στη Βαλτική Θάλασσα δεν είναι απλώς επικίνδυνο. Η παρεμβολή σε αεροσκάφη και πλοία πλήττει την περιφερειακή οικονομία – και είναι καιρός να αναλάβει δράση το ΝΑΤΟ», ανέφερε η Haslum και συνέχισε: «Για στρατιωτικούς σκοπούς, στην πραγματικότητα δεν επηρεαζόμαστε τόσο πολύ επειδή δεν εξαρτόμαστε τόσο πολύ από το GPS. Αλλά φυσικά αυτό το καθιστά μια ανασφαλή περιοχή. Και όταν υπάρχει αβεβαιότητα σε μια περιοχή, τα ασφάλιστρα αυξάνονται».
Πηγές του πολωνικού Υπουργείου Άμυνας δήλωναν νωρίτερα στο αμερικανικό Newsweek ότι το ρωσικό jamming και spoofing γύρω από τη Βαλτική θάλασσα, έχει σκοπό να δημιουργήσει μια «ατμόσφαιρα απειλών και μια αίσθηση στην κοινωνία ότι είναι αβοήθητη».
